انواع سوهان و کاربرد آنها

سوهان زدن اشیاء، یکی از کارهایی است که انسان های پیش از تاریخ هم از آن استفاده می کردند و به وسیله ی ساییدن به سنگ‌ ها این کار را انجام می دادند.

سوهان‌ فلزی امروزه دارای قدمتی نزدیک به ۳۰۰۰ سال دارد و تقریبا از قرن ۱۱ میلادی تا به امروز دارای تغییر چندانی نمی باشد و از آن زمان به همین شکل مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سوهان، یک نوع ابزار برای حذف مقادیر بسیار کم و ظریف از اطراف یک قطعه می باشد و برای نرم کردن، تیز کردن، صاف و تمیز کردن آن سطح استفاده می شود.

این ابزارها، دارای یک دستگیره چوبی و یا پلاستیکی و بدنه ای آج دار می باشند و معمولا برای کار با چوب و فلز استفاده می‌شوند.

جنس آن ها از فولاد می باشد و به شکل های مستطیل، مثلث و دایره ساخته می شوند و ممکن است که بر روی یک سطح و یا هر دو سطح دارای آج باشند و یا نوع آج هر روی سوهان با یکدیگر متفاوت باشد.

سوهان های ریزتر برای کارهای ظریف تر و مورد استفاده قرار می گیرد و دارای آج های بسیار ظریفی هم می باشد و علاوه بر سوهان ‌های معمول فلزی، سوهان های دیگری هم با نوک الماسه و سیلیسیم کاربید برای تراشیدن مواد سخت‌تری مثل سرامیک در بازار ارائه می شوند و مورد استفاده قرار می گیرند.

نکات مهم برای استفاده از سوهان

امروزه سوهان ها، دارای شکل ها و اندازه های مختلف با آج های متفاوت ساخته و تولید می شوند و اندازه ی آج ‌ها و فاصله بین آن‌ها، زبری یک سوهان را معین می‌کند.

این ابزارها، معمولا از فولاد پر کربن یا فولاد آلیاژی کرم دار ساخته می شوند و برای براده برداری از قطعات مختلف مورد استفاده قرار می گیرند.

برای انجام کارهای فولادی باید جنس آج سوهان، به مراتب سخت تر از جنس قطعه کار باشد و به همین دلیل بدنه ی این سوهان ها، به صورت آب داده و سخت می باشد و بر روی بدنه ی آن ها گُوِه های کوچکی که به آن ها آج می گویند، کنار و پشت سر هم قرار گرفته است.

سوهان‌های نرم، دارای آج‌های ریزتری هستند و واحد آج در سانتی متر آن‌ها بیش‌تر است و بر عکس سوهان‌های زبر دارای دندانه‌های بزرگ تری هستن و قدرت سایش بیشتر و البته ظرافت کمتری دارند.

این وسیله به صورت حرکت در یک جهت طراحی شده است و برای سوهان زدن یک سطح باید آن را فقط رو به جلو حرکت دهید و از آن جایی که آج هایی بر روی سوهان به صورت یک طرفه هستند، علاوه بر این که در جهت برگشت هیچ کاری انجام نمی دهند، بلکه باعث صدمه رسیدن به آج ها هم می شود.

البته توجه داشته باشید که، با سوهان‌های تک آج و دو آج، می توانید از کناره و به صورت عرضی، حرکت رفت و برگشتی را انجام دهید.

برای سالم نگه داشتن این سوهان ها، می توانید از برس های مخصوص برای تمیز کردن آن ها استفاده کنید.

تقسیم بندی سوهان ها از نظر آج

سوهان از نظر آج به چند دسته تقسیم می شود و در ذیل آن ها را بیان می کنیم:

سوهان یک آجه (ساده)

سوهان های یک آجه برای براده برداری مواد نرم کننده مانند: آلومنیوم، قلع، مس، روی، سرب و مواد مصنوعی مورد استفاده قرار می گیرد و دارای آج هایی به صورت عمود یا مایل نسبت به محور سوهان و یا به صورت منحنی ایجاد شده هستند.

سوهان دو آجه

از این نوع سوهان ها، برای براده برداری از کارهای سخت استفاده می شود و دارای دو امتداد مختلف آج برای کوچک شدن طول براده و افزایش براده برداری می باشند. یکی از آن ها آج رویی و دیگری آج زیرین نامیده می شود.

آج منحنی شکل

در این سوهان ها، ردیف آج‌ها به شکل منحنی و خمیده می باشند و برای صاف و هموار کردن سطوح مورد استفاده قرار می گیرند.

سوهان چوب بری

در این سوهان ها، دیگر دندانه‌ها به شکل خطی نیستد و هر دندانه به طور مستقل قرار گرفته است، اندازه هر دندانه ی آن معمولا خیلی بزرگ تر از سوهان‌های معمولی است و برای ساییدن سطوح نرمی مانند: چوب و پلاستیک بسیار مناسب می باشد و در صورتی که از آن ها،بر روی سطوح سخت دیگری استفاده کنید، دندانه‌ها کنده می شوند.

سوهان الماسه

این سوهان، دارای شکل های مختلفی مانند: مربعی یا نیم دایره می باشد و سطح آن به جای دندانه‌های فولادی، از ذرات ریز الماس یا تنگستن-کاربید پوشیده شده است و برای سوهان‌کاری روی فولاد سخت یا سطوح بسیار سختی مثل شیشه و سرامیک دارای کاربرد می باشد.

تخت

این مدل، معمولی ترین و متداول ترین نوع سوهان برای صاف کردن سطوح می باشد و سطوح بالایی و پایینی آن دارای آج و لبه ها صاف و بدون آج است.

نیم دایره

یک روی این سوهان به صورت صاف و روی دیگر آن شکل نیم دایره‌ای آج دار می باشد و از روی سطح صاف آن مانند مدل تخت و سطح نیم دایره برای اجسام منحنی استفاده می شود و معمولا از دسته به سمت نوک به شکل مخروطی است و می توانید از آن برای شکل دادن به یک سطح یا شیء استفاده کنید.

مثلثی

این مدل برای سوهان‌کاری گوشه و کنج‌ها و زوایای تیز و همچنین کار در فضاهای محدود و بسته مورد استفاده قرار می گیرد و برخی از مدل‌های سوهان های مثلثی هم برای تیز کردن تیغه اره‌ها دارای کاربرد می باشند.

مربعی

این مدل سوهان هم مانند سوهان مثلثی برای داخل شدن به فضاهای تنگ و حفره‌ها طراحی شده است و مورد استفاده قرار می گیرد.

گرد

این مدل کاملا به صورت استوانه ای شکل می باشد و برای سوهان زدن سطوح مدور، داخل برش ‌ها و حفره‌ های دایره‌ای شکل، مانند سوراخ به وجود آمده از دریل زدن دارای کاربرد می باشد و مورد استفاده قرار می گیرد.

چاقویی

این مدل تقریبا شبیه به مدل تخت می باشد ولی با این تفاوت که بسیار نازک است و برای کار در فضاهای باریک مورد استفاده قرار می گیرد.

سوهان سر خم

دسته ی این سوهان ها، بر خلاف دیگر مدل های آن در راستای بدنه قرار نگرفته است و این ویژگی به شما کمک می کند تا بتوانید در فضاهای باریک و بلند دسترسی پیدا کنید.

سوهان ژاپنی

این مدل دارای تیغه ای به شکل خمیده می باشد و برای سوهان‌کاری در داخل سطوح منحنی مانند داخل کاسه گیتار مورد استفاده قرار می گیرد.

سوهان مویی

این مدل دارای سایزی بسیار کوچک و نازک می باشد و بسیار کوچک ‌تر و نازک ‌تر ازسوهان‌ های معمولی می باشد و‌ در تمامی اشکال های مختلف سوهان ساخته می شود و برای کارهای ظریف و دقیق مورد استفاده قرار می گیرد.

سوهان دنده

این سوهان به صورتی طراحی شده است و آج بر روی آن کاملا منطبق بر دنده‌های پیچ می باشد و از آن برای تمیز کردن،‌ از بین بردن زنگ و حذف زوائد ایجاد شده روی دندانه های پیچ موردذ استفاده قرار می گیرد.

همانطور که در این مقاله ذکر شد، سوهان ها دارای اندازه ها و الگوهای مختلفی می باشند و هر کدام دارای کاربردخاص خودش می باشد و هر فرد متناسب با نیاز خود می‌تواند سوهان مورد نظر را با در نظر گرفتن ویژگی‌های آن انتخاب کند.